«بیوتیک»های گوناگونی که شما را گیج می‌کنند

به گزارش همشهری آنلاین، نام‌های متعدد با پسوند مشابه باعث سردرگمی شما در هنگام تهیه و مصرف آنها شود. در اینجا تعریف خلاصه‌ای از هر یک از این اصطلاحات می‌آوریم:

پروبیوتیک‌

پروبیوتیک‌ها (probiotics) که احتمالاً بیش از اصطلاح‌های دیگر به گوشتان خورده باشد، به معنای میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که وقتی به مقدار کافی تجویز می‌شوند، مزایای سلامتی را برای میزبان ایجاد می‌کنند.

منظور از میزبان شخصی است که این مواد را مصرف می‌کند و «میکرو ارگانیسم‌ها یا موجودات میکروسکوپی زنده» معمولاً باکتری‌هایی هستند که اثر سلامت‌بخش دارند

مصرف مواد غذایی غنی از پروبیوتیک‌ها علاوه بر ارتقاء سلامت عمومی روده می‌تواند عوارضی مانند نشانگان روده تحریک‌پذیر و اسهال مربوط به آنتی‌بیوتیک را بهبود بخشد، از اسهال مسافرتی پیشگیری کند، انواعی از ویتامین‌ها را تولید کند و جذب مواد مغذی را افزایش دهد و خطر عفونت‌های رایج را کاهش دهد.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند هنگامی که پروبیوتیک‌ها به طور منظم مصرف شوند، میزان بروز عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی (مانند سرماخوردگی) را کاهش می‌دهند.

بسیاری از انواع متفاوت باکتری‌های مفید پروبیوتیک شمرده می‌شوند. رایج‌ترین آنها شامل باکتری‌های لاکتوباسیلوس و بیفیدوباکتریوم است که ده‌ها گونه از آنها وجود دارند.

البته هر گونه از پروبیوتیک‌ها سودمندی‌های خاص خودشان را دارند و بنابراین اگر سویه‌ای از آنها را که بهبوددهنده یبوست بوده است، به امید کاهش قند خون کنید، احتمالاً نتیجه‌ای نخواهید گرفت.

برخی از غذاها مانند برخی از ماست‌ها، کفیر، کیم‌چی (یک غذای تخمیرشده سنتی کره‌ای) و دانه‌های تخمیر شده سویا و کومبوچا (یک نوشیدنی حاوی چای تخمیرشده) به طور طبیعی حاوی پروبیوتیک هستند. اما همه ماست‌ها یا همه غذاهای تخمرشده حاوی پروبیوتیک نیستند.

بنابراین هنگام خرید مواد غذایی که با عنوان پروبیوتیک به فروش می‌رسند، به دنبال عبارت «حاوی کشت‌های زنده و فعال» روی برچسب باشید. همچنین ببینید آیا نام گونه‌های خاصی از باکتری روی آن ذکر شده است یا نه.

گاهی هم سویه‌های معینی از پروبیوتیک‌ها به غذاها اضافه می‌شوند و آنها را اصطلاحاً به «غذای کارکردی» (functional food) بدل می‌کنند.منظور از غذای کارکردی غذایی است که علاوه بر تأمین صرف مواد مغذی، به لطف افزودن مواد دیگر، کارکردهای دیگری هم دارد. این گونه غذاهای کارکردی می‌توانند شامل نوشیدنی‌ها، ماست‌ها و غلات آماده صبحانه باشد.

بالاخره پروبیوتیک‌ها ممکن است به عنوان مکمل هم در بازار عرضه شوند.

نکته مهم است که پروبیوتیک‌ها برای تأثیربخشی باید به شکل «زنده» وارد شوند تا اثرات سلامت‌بخش‌شان را ایجاد کنند و برای همین است که آنها را به صورت مکمل هم ارائه می‌کنند.

پری‌بیوتیک‌

پری‌بیوتیک‌ها (prebiotics) در واقع منابع غذایی برای پروبیوتیک‌ها یعنی همان میکروب‌های مفید هستند.

پری‌بیوتیک‌ها معمولاً یک کربوهیدرات یا فیبر خوراکی هستند که ما آنزیم لازم برای هضم آنها را در روده‌مان نداریم. بنابراین این مواد می‌توانند در طول مجرای گوارش حرکت کنند و به روده برسند تا باکتری‌های سودمند از آنها تغذیه کنند.

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که پری‌بیوتیک‌های خاص می‌توانند جذب مواد معدنی و تنظیم قند خون را بهبود بخشند، هضم را تسریع کنند، عملکرد ایمنی را بهبود بخشند و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی را کاهش دهند.

پست‌بیوتیک‌

پست‌بیوتیک‌ها (postbiotics) مواد یا متابولیت‌های فعالی هستند که در نتیجه فعالیت‌های پروبیوتیک‌ها (میکروارگانیسم‌های زنده مفید) مانند اثر تخمیری آنها در دستگاه گوارش تولید می‌شوند.

به عبارت دیگر، هنگامی که شما غذاهای غنی از پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها را می‌خورید، میکروب‌های روده شما پری‌بیوتیک‌ها یعنی فیبرهای غیرقابل‌هضم را برای سوخت‌وسازشان مصرف می‌کنند و ترکیبات زیستی فعالی به نام «پست‌بیوتیک» تولید می‌کنند.

پست‌بیوتیک‌ها ممکن است در برخی از شیر خشک‌ها و مکمل‌های مخصوص بزرگسالان یافت شوند.

پست‌بیوتیک‌ها فواید فیزیولوژیکی خاص خود را دارند، از جمله خواص ضد التهابی، آنتی‌اکسیدانی و ضد سرطان. آن‌ها همچنین از سد روده محافظت و از نشت روده جلوگیری می‌کنند، به جذب آب و املاح در روده یاری می‌رسانند و اثرات مفیدی بر عملکرد دستگاه ایمنی دارند.

سین‌بیوتیک

سین‌بیوتیک (synbyotic) به معنای ترکیبی از پروبیوتیک‌ها (باکتری‌های سودمند روده) و پری‌بیوتیک‌ها (فیبرهای خوراکی غیرقابل‌هضم) است که با بهبود بقا و فعالیت میکروارگانیسم‌های مفید در روده بر میزبان تأثیر مفیدی می‌گذارد.

پارابیوتیک

پارابیوتیک‌ یا پاراپروبیوتیک‌ (یا پروبیوتیک‌ شبح یا پروبیوتیک‌غیرفعال) اصطلاحی است که برای توصیف سلول‌های میکروبی غیرفعال – چه دست‌نخورده و چه درهم‌شکسته – به کاتر می‌رود که از پروبیوتیک‌ها یا باکتری‌های زنده سودمند منشأ گرفته‌اند.

بنابراین درحالیکه پروبیوتیک‌ها باکتری فعال و زنده‌ای هستند که به سلامت ما کمک می‌کنند، پارابیوتیک‌ها می‌توانند باکتری‌های سودمند کشته‌شده با حرارت باشند که باز هم دارای خواص سلامت‌بخش هستند.